Kortleggja umhverfisáhrif til að minnka kolefnissporið
Fréttablaðið tók þrjá sérfræðinga Mannvits um lífsferilsgreiningar tali 17.nóvember, en þar kom fram að "Lífsferilsgreiningar eru tiltölulega nýtt viðfangsefni hér landi sem er best lýst sem aðferðafræði sem notuð er til að meta staðbundin og hnattræn umhverfisáhrif vöru, byggingar eða þjónustu yfir líftíma hennar.
Mannvit býður upp á gerð lífsferilsgreininga (LCA) fyrir fyrirtæki og stofnanir ásamt almennri ráðgjöf á sviði verkfræði, umhverfismála og tengda tækniþjónustu. „Mannvit vinnur lífsferilsgreiningar, eða vistferilsgreiningar, og getur unnið lífsferilsgreiningar fyrir alla,“ segi Bergrós Arna Sævarsdóttir, umhverfisverkfræðingur hjá Mannvit. „Lífsferilsgreining er stöðluð aðferðafræði til þess að meta umhverfisáhrif yfir líftíma vöru, þjónustu eða mannvirkja. Það er oft talað um að skoða áhrifin „frá vöggu til grafar“ eða það sem er enn betra, „frá vöggu til vöggu“; til dæmis til að stuðla að hringrásarhagkerfinu.“
Bergrós segir að aðal tilgangur lífsferilsgreininga sé að kortleggja umhverfisáhrif, en með kortlagningu er hægt að benda á hvar þau séu mest og þannig hægt að ráðast í aðgerðir til þess að minnka umhverfisáhrifin. Í lífsferilsgreiningum er ekki bara verið að skoða kolefnislosun, heldur eru fleiri áhrifaflokkar skoðaðir. Þar má nefna eituráhrif byggingarefna og áhrif á súrnun sjávar.
Bygging, bílrúða og vetni
Til að koma með dæmi um hvaða þættir eru skoðaðir má nefna byggingu. „Við skoðum allt frá framleiðslu byggingarefna, til dæmis framleiðslu timburs fyrir glugga, þangað til að byggingin er rifin og byggingarefnin urðuð eða endurnotuð. Kortlögð eru umhverfisáhrif frá framleiðslu timbursins, flutningur á verkstæði þar sem gluggarnir eru smíðaðir, flutningur til Íslands og að byggingarsvæði, endurnýjun og viðhald glugga á lífsferli byggingarinnar og hvað verður um þá þegar byggingin er rifin,“ segir Nína María Hauksdóttir, sjálfbærniráðgjafi hjá Mannvit.
,,Við hjá Mannvit framkvæmdum nýlega lífsferilsgreiningu fyrir framrúðuskipti fyrir Sjóvá. Annars vegar var gerð lífsferilsgreining á framrúðuskiptum og hins vegar viðgerð á framrúðu og niðurstöðurnar bornar saman. Niðurstöðurnar voru þær að það losar 24.000 sinnum minna að gera við sprungu í bílrúðu heldur en að skipta um meðalstóra bílrúðu. Með því að gera þessar greiningar geta fyrirtæki greint umhverfisáhrif þjónustu sinnar og farið í aðgerðir til þess að minnka umhverfisáhrif á sínum vegum ásamt því að miðla upplýsingum út á við t.d. til viðskiptavina sem verða þá meðvitaðri um sínar neysluvenjur. Sjóvá hlaut verðlaun fyrir Umhverfisframtak ársins 2022 fyrir að vekja athygli viðskiptavina á umhverfislegum ávinningi sem fæst með framrúðuviðgerð í stað framrúðuskipta.
Kristján Valur Vilbergsson, sérfræðingur í sjálfbærri orku, segir tilvalið að nefna tiltölulega nýtt umræðuefni hér á landi, framleiðsla vetnis til notkunar á til dæmis flutningabílum, skipum eða til orkugeymslu. Sú framleiðsla krefst “einungis” vatns og raforku og fyrst við erum með svona flotta græna orku hérna á Íslandi, og oft á tíðum umframorku, þá væri hægt að nýta hana til framleiðslu á vetni. Með lífsferilsgreiningu væri til dæmis hægt að gera samanburð á umhverfisáhrifum af því að framleiða vetni hér á landi og flytja það til Evrópu eða að framleiða vetnið í Evrópu. En í Evrópu er mikil eftirspurn eftir vetni. Lífsferilsgreining er greining óháðs aðila á umhverfisáhrifum þessara mismunandi leiða.
Ávinningurinn
Kristján Valur segir að einn helsti ávinningurinn af notkun lífsferilsgreininga sé að auðvelda þeim sem að byggingu, framleiðslu vöru eða þjónustu koma að taka upplýstar ákvarðanir með lágmörkun umhverfisáhrifa að leiðarljósi. Því fyrr sem lífsferilsgreining er gerð, því auðveldara er að bregðast við til dæmis með að velja umhverfisvæn byggingarefni á frumstigum hönnunar. Það þarf að hanna byggingu eða vöru með tilliti til lífsferilgreininga, ekki framkvæma lífsferilsgreiningu eftir að bygging eða vara er fullmótuð. Ef þessi greining er gerð seint í ferlinu þá er mjög lítið hægt að gera; lítið rými til að minnka til dæmis kolefnislosun eða velja á milli byggingarefna.
Lífsferilsgreiningar eru einnig notaðar sem grunnur fyrir umhverfisyfirlýsingar, sem eru stöðluð skjöl sem draga saman umhverfisáhrif vöru og gera þannig kleift að bera saman vörur.
Bergrós Arna ítrekar að lífsferilsgreining sé stöðluð aðferðafræði. „Þetta er gert út um allan heim til þess að meta umhverfisáhrif, þá sérstaklega kolefnisspor. Það þarf að kortleggja þessi áhrif til þess vita hvar eigi að fara í aðgerðir og þannig minnka losun á heimsvísu. Við þurfum að fara að nota tólin sem við höfum til þess að ná fram raunverulegum ávinningi í umhverfismálum."
Viðtalið birtist þann 17.11.22 í Fréttablaðinu.